Het is dit jaar alweer tien jaar geleden dat ons boek “De Toekomst van een Wezenlijk Waardevast Bestel” verscheen (te downloaden via LinkedIn of op deze website onder publicaties). De afgelopen dagen heb ik gebruikt om een en ander nog eens na te lezen. Wat zagen we toen, en wat is er veranderd? Of is de wereld en de mensheid een heel andere kant opgelopen?
Al lezende kwam ik erachter dat er veel zaken die we indertijd hebben aangekaart nog steeds aanwezig zijn. Het lijkt erop dat politici, beleidsmakers en organisaties vooral bezig zijn met symptoombestrijding en nauwelijks met noodzakelijke structurele verbeteringen.
Aangezien handelspolitiek op dit moment een belangrijk issue is, deel ik hieronder een deel uit het hoofdstuk “Deglobalisering”. Tien jaar verder en nog steeds (of misschien nog wel meer dan toen) actueel.
Deglobalisering
In de toekomst worden de unieke eigenschappen van landen, de diversiteit van volkeren en het onderscheid tussen continenten belangrijker in het bepalen van de economische machtsverhoudingen. Landen dienen zich in een hogere mate zelfredzaam op te stellen en onafhankelijker te functioneren op het gebied van de basale levensbehoeften. Dit betekent niet dat landen geheel onafhankelijk moeten opereren. Daar waar vriendschapsbanden tussen landen zijn ontstaan en worden onderhouden, kan de uitwisseling van goederen, voorzieningen en wetenschappelijke kennis in het kader van die vriendschap blijven voortbestaan. Men dient als het ware meer te werken aan bilaterale banden dan te vertrouwen op een verdergaande globalisering, waarin de kans op een te grote afhankelijkheid van een andere partij voor onoverkomelijke problemen kan zorgen. Een voorbeeld hiervan is de opstelling van Rusland als het gaat om de verstrengeling van politieke ambities en haar machtspositie in het kader van de energiebelangen.
Men dient zich te realiseren dat internationale verstandhoudingen ook - en misschien wel vooral - dienen te rusten op menswaardig gedrag. Dat gaat verder dan een economische vertaalslag in de vorm van prijsafspraken en de intentie om de eigen economie draaiende te houden. Indien men niet in staat is relaties aan te gaan op een meer menselijke basis, zal ook de economische relatie niet bestendig zijn.
VOC mentaliteit
Een vergelijkbare periode en ontwikkeling in de wereldgeschiedenis vinden we in de 17eeeuw. Ook toen was er de expansiebehoefte richting het buitenland en was er onvoldoende zorg voor de gewone burger. De welvaartsdenkers en -dragers kregen over het algemeen bovenmatige aandacht, ook op gezagsniveau, terwijl de gewone bevolking zich zeer ondergeschikt diende te gedragen aan wat de welvaartsdenkers vonden.
De laatste jaren zien we eenzelfde ontwikkeling. De sociale waardigheid van de burger wordt ondergeschikt gemaakt aan de grote stroom van het welvaartsdenken.
Het zorgwekkende is dat de scheiding van de mensen die in welvaart kunnen denken en de mensen die welvaart kunnen beleven groter lijkt te worden. Ook zien we dat de welvaartsdenkenden die financieel meer bemiddeld zijn teveel hun blik over de grens richten (symbolisch en letterlijk). Zij stellen hun wijze van winstvoering afhankelijk van andere gebieden en worden daardoor kwetsbaarder. Je kunt die landen nu immers niet meer dwingen tot slavernij, om het zo maar te noemen. Zodra deze landen zich melden voor hun deel van de welvaart door de westerse technieken te bestuderen, te imiteren en zich de bijbehorende kennis eigen te maken, nemen ze werkelijk de macht in eigen hand. Hierdoor blijft er in de rijke landen te weinig van een eigen monopolie of systeem actief om intern op een goede wijze verdere welvaart op te kunnen bouwen.
Verschillen
Een verschil met de 17eeeuw is dat het kolonialisme in een andere vorm is doorontwikkeld. In vroegere tijden namen we slechts, nu stellen we er financiële middelen voor in de plaats. In die zin is er wel wat veranderd. Het feit dat die landen zich desondanks gekoloniseerd voelen, heeft te maken met de rechten die door de rijke landen worden geclaimd. Deze rechten worden niet goed doorberekend naar het land van oorsprong. Hoewel het kolonialisme dus niet in letterlijke zin wordt bedreven, houden we de scheve verdeling van nemen en geven wel in stand. Men dient de opbrengsten op een rechtmatige wijze door te berekenen aan alle betrokken partijen, anders blijft de oude energie doorwerken. Het uitgangspunt moet zijn dat ieder land zich kan en mag ontwikkelen zoals wij in het Westen gewoon zijn. De prijs die betaald wordt voor diensten en producten dient te worden verantwoord evenredig aan hun ontwikkelingscapaciteiten. Wat zij verder met het geld doen, is hun keuze. Voor dit doel zou een gemeenschappelijke verantwoordingsstandaard ontwikkeld moeten worden die op een positieve manier wordt vormgegeven.
